Gajenje lubenice je ekonomski opravdano samo u niskim tunelima, koji se koriste jednu vegetacionu sezonu.
Gajenje lubenice na malč foliji
Korišćenje malč folije je i u našim uslovima postalo obrazac u gajenju lubenice, ističe Dragan Marković, dipl. inženjer poljoprivrede PSS Zrenjanin. Zašto je to važno za biljku, koje malč folije se mogu koristiti i zašto?
Malč folija omogućava:
- brže zagrevanje zemljišta,
- konzervaciju zemljišne vlage,
- manje ispiranje hraniva iz orničnog sloja zemljišta u podzemne vode,
- brži i snažniji porast vreža zahvaljujući kontrolisanoj emisiji ugljendioksida iz zemljišta u zoni korena i
- efikasnu kontrolu korovske
Neke od folija reflektuju difuznu svetlost određenog spektralnog sastava, koja pogoduje intenzivnijoj fotosintezi, a neke su fotoaktivne, delujući odbijajuće na pojedine vrste insekata.
Malč folije u značajnom stepenu poskupljuje proizvodnju u zavisnosti od vrste, debljine i širine folije, gustine redova, tehnike sadnje i visine investicije za nabavku potrebnih mašina i opreme za njeno postavljanje i uklanjanje.
Obzirom na ranije pristizanje, veći prinos, bolji kvalitet i tržišnost i svakako veću prodajnu cenu, ovakav sistem gajenja obezbeđuje znatno smanjenje rizika i daleko veći profit, navodi Marković.
Folije u proizvodnji lubenice
Za nastiranje zemljišta kod nas najviše se koriste tanke transparentne polietilenske folije visoke gustine, koje se delimično zadimljavaju u procesu koekstruzije. Obično su debljine 12-20 mikrona i kao najveću prednost imaju nisku cenu koštanja.
Dobre malč folije iz uvoza izrađene su od polietilena niske gustine, izuzetno prijanjaju za zemljište, te se ono veoma brzo zagreva, jer nema vazdušnih džepova kao izolatora.
Stabilizirane su protiv UV zračenja i veoma su elastične, tako da ne pucaju i ne oštećuju se do kraja vegetacije, pa je moguće njihovo lako i potpuno uklanjanje sa parcele.
Crna malč folija predstavlja standard u gajenju povrća generalno posmatrano, ali se u najranijoj proizvodnji lubenice najčešće koriste potpuno transparetne folije. Njihova prednost ogleda se u vrlo visokoj konverziji toplote i najbržem zagrevanju zemljišta, ali je suzbijanje korova inkorporacijom herbicida pre postavljanja malč folije obavezno.
Specijalne termičke malč folije su nešto veće debljine i znatno skuplje. Nose različite oznake inostranih proizvođača, ali se karakterišu daleko višim stepenom konverzije fotosintetski aktivne radijacije u toplotu zemljišta, posebno u delu infracrvenog zračenja, bliskom vidljivom delu spektra (65 % od NIR).
Ogledima je potvrđeno da se najveći prinosi, najbolji kvalitet i tržišnost lubenice postižu na zelenoj i nekim nijansama ljubičaste boje, zahvaljujući talasnoj dužini reflektovane difuzne svetlosti.
Srebrna i žuta boja lica folija (naličje braon – termički efekt) odbijaju jači napad lisnih vaši, grinja i drugih štetnih insekata.
Primena fotodegradabilnih folija u uslovima umereno kontinentalne klime nije opravdana iz više razloga.
Najpre, kvalitetna fotodegradabilna folija je skup proizvod ukoliko očekujemo visok stepen njenog razlaganja nakon 3-4 meseca od postavljanja. Čak i u tom slučaju u zemljištu zaostaje znatan deo folije koji je sve vreme van domašaja svetlosti.
U mediteranskim zemljama se nakon završetka berbe ovi ostaci kombinovanim oruđima za dopunsku obradu zemljišta izvuku na površinu i pošto do kraja vegetacije ima puno sunca u potpunosti bivaju razloženi, ali pritom izostaje setva drugog useva.
Kod nas je to pod velikim znakom pitanja, jer bi zagađivanje zemljišta velikom količinom ostataka plastične folije posle izvesnog vremena onemogućilo njegovo korišćenje u svrhe intenzivne poljorivredne proizvodnje.
Postavljanje malč folija obavlja se specijalnim mašinama, koje u isto vreme mogu služiti polaganju traka za navodnjavanje kapanjem, bilo da se iste postavljaju površinski, neposredno pod malč folijom, ili se pak uvode u zemljište na dubinu 5-10 cm. Neke od mašina osim ove dve operacije mogu navlačiti i niske tunele, preko prethodno ručno postavljenih lukova.
Postavljanje niskih tunela
Niski tuneli omogućavaju veoma ranu proizvodnju lubenice i značajno uvećanje profita zahvaljujući visokoj ceni prvih plodova.
Za razliku od dinje, koja se komercijalno gaji u svim tipovima plastenika, kako po zemlji, tako i sistemu vertikalnog oslonca, gajenje lubenice je ekonomski opravdano samo u niskim tunelima, koji se koriste jednu vegetacionu sezonu.
Lukovi mogu biti izrađeni od različitih materijala, najčešće su drveni (savitljivo pruće), metalni (? 4-6 mm), ili plastične cevi, različitog dijametra, saobrazno veličini tunela, odnosno širini folije.
Niski tuneli postavljaju se na manjim površinama ručno, zagrtanjem bočnih ivica folije motikama.
Najčešće se nakon rasađivanja u postavljenu malč foliju, ručno postave lukovi nagnuti u pravcu iz kojeg dolazi mašina navlačeći foliju, najbolje pod uglom od 50 stepeni, tako da se isti isprave nakon navlačenja folije.
Za gajenje lubenice na udignutoj leji koristi se malč folija širine 1,2 m, koja posle postavljanja u centralnom rasponu ima širinu 0,8 do 0,85 m. Lukovi treba da su dužine 1,6 m , tako da pri njihovom utiskivanju u zemljište i navlačenju folije, visina tunela na centralnom delu iznad leje iznosi 0,4 m, savetuje Marković.
Obično se za ove svrhe koriste folije širine 1,8-2,0 m, debljine 20-30 mikrona, što je značajno manje nego kod jagode i lubenice (50-70 mikrona), gde se tuneli svakodnevno otvaraju i zatvaraju zbog provetravanja.
Kod lubenice i dinje može se primenjivati sistem bočnog odizanja folije uz dopunsko ušvršćivanje unakrsno isprepletanim polietilenskim kanapom.
Mnogo češće su proizvođači skloni da na tunelu buše otvore za ventilaciju po određenom rasporedu, koje se intenzivira sa povećanjem dnevnih temperatura.
Ne treba isticati koliki značaj može imati korišćenje kvalitetnih folija sa osobinama blokiranja dugotalasnog toplotnog izračivanja tokom noći i jutarnjih radijacionih mrazeva, kao i osobina visokog površinskog napona zbog čega ne sme doći do kondenzacije kapi, a nakon toga i do oštećenja biljaka lubenice.
Ovakve folije su skupe, te je najracionalnije podizati kraće tunele, kako bismo tanju foliju mogli da koristimo više sezona, izbegavajući oštećivanje svakodnevnim bočnim otvaranjem ili pravljenjem ventilacionih otvora na samoj foliji, zaključuje Marković.
