Primenom niza mera, agro i pomotehničkih, moguće je regulisati rodnost voćnih stabala.
O analizi potencijalne rodnosti, rodnom potencijalu, intenzitetu rezidbe saznajemo više od mr Dejana Marinkovića iz PSSS.
Analiza potencijalne rodnosti voćaka
Dešava se da pojedinačna stabla ili celi voćnjaci ne rađaju, rađaju slabo ili alternativno. Uzroci nerodnosti voćaka su različiti: nepovoljni prirodni uslovi poput grada i mraza kao i neadekvatan tok ulaska i proticanja mirovanja, nepovoljan izbor sorti, nepodesan izbor sorti oprašivača, preduboka sadnja, preterana bujnost, neadekvatna zaštita zasada koja dovodi do gubitka lisne mase ili oštećenja letorasta od strane patogena, itd.
Postizanje visokih i redovnih prinosa plodova dobrog kvaliteta u voćnjacima moguće je jedino kombinovanom primenom agro i pomotehničkih mera kojima se reguliše rodnost: zrelom i zelenom rezidbom, proređivanjem cvetova i plodića, probirnom berbom, adekvatnom obradom zemljišta, navodnjavanjem i đubrenjem. Redovno izvođenje ovih operacija poseban značaj ima u intenzivnim zasadima u gustom sklopu i kod sorti koje imaju sklonost ka alternativnom rađanju (npr sorte jabuke zlatni delišes, fudži, elstar, breburn, gloster i dr).
Analizu potencijalne rodnosti uraditi svake godine
Neophodno je svake godine raditi analizu potencijalne rodnosti pupoljaka voćaka.
Analiza se radi pre rezidbe u cilju:
– određivanja intenziteta rezidbe;
– procene rodnosti za narednu godinu;
– planiranja izvođenja hemijskog ili rušnog proređivanja plodova;
– potreba za zaštitnim sredstvima, ambalažom i skladišnim prostorom.
Na plantažama gde se redovno, svake godine radi analiza rodnosti pupoljaka, uspostavljena je ravnoteža između rodnosti i vegetativnog porasta, čak i kod sorti koje su sklone alternativnoj rodnosti. U savremenim intenzivnim voćnjacima biološka kontrola rodnosti mora da bude osnovni preduslov za sortnu rezidbu i planiranje prinosa, pri čemu se za definisanje rezidbe voćaka u rodu mora se poznavati:
– Starost voćnjaka;
– Osobine rasta i plodonošenja sorte kroz poznavanje tzv. tipa dominantnog rodne grančice;
– Količina i stanje rodnih pupoljaka;
– Realizacija rodnog potencijala u datim agroekološkim uslovima;
– Vegetativni porast i opšti izgled voćki;
– Uslove izvedene agro i pomotehnike u prethodnoj godini itd.
Bez poznavanja ovih faktora teško je uraditi rezidbu na rod u modernim plantažama voćaka. Često se u našim zasadima voćke režu po jednom određenom šablonu, svaka sorta isto, što u poslednje vreme dovodi do smanjenja prinosa u pojedinim zasadima i do alternativnog rađanja nekih sorti. Dešava se da „na oko“ rodne grančice u proleće ne daju cvetove, ili ne daju normalno razvijene cvetove sposobne za oplodnju. Do ove pojave dolazi zbog promrzavanja ili nedovršenog procesa diferenciranja cvetnih elemenata u pupoljku.
Rezidbom se pre svega uspostavlja ravnoteža između rodnosti i vegetativnog porasta. To je prva i osnovna mera kojom regulišemo rodnost.
Šta je rodni potencijal?
Rodni potencijal je sposobnost voćke da formira rodne pupoljke u kruni. Promenljiv je i zavisi od mnogih biotičkih i abiotičkih faktora kao što su: sorta, podloga, agro i pomotehničke mere, klimatski faktori, bolesti, štetočine i korovi. Veći je rodni potencijal sorti na slabo bujnim podlogama. Kod sorti koje imaju visoko zametanje plodova teško je alternativnu rodnost otkloniti samo rezidbom, već se obavezno mora vršiti hemijsko ili ručno proređivanje cvetova i plodova, ili potsecanje žila.
Pre nego što se pristupi rezidbi mora se utvrditi potencijalna rodnost za svaku sortu na ispitivanim plantažama i na osnovu toga dati preporuka inteziteta rezidbe. Broj pupoljaka sa diferenciranim cvetnim začecima treba analizirati za svaku sortu i svaki tip rodne grančice. Uzorci se uzimaju dijagonalno (200-300 pupoljaka/parceli) iz različitih delova krune za svaku sortu na različitim podlogama, tablama i godinama sadnje. Zatim se žiletom prave uzdužni preseci pupoljaka gde se uočavaju diferencirani cvetni začeci pod lupom ili mikroskopom. Na osnovu broja pupoljaka sa diferenciranim cvetnim začecima, izračuna se njihov udeo (u %) i time definiše potencijalna rodnost zasada.
Intenzitet rezidbe
Na osnovu analize potencijalne rodnosti određuje se intenzitet rezidbe:
- U zasadima sa velikom potencijalnom rodnošću (50-70 %) i brojnim rodnim pupoljcima u kruni, a pri normalnom vegetativnom porastu, potrebno je izvršiti oštru rezidbu, pri čemu se odstranjuju sve izrođene grane i značajno se smanjuje broj rodnih pupoljaka na mladom i starijem rodnom drvetu;
- Ako je broj pupoljaka sa obrazovanim cvetnim začecima umeren (30-40%), treba skraćivati ili samo prorediti trogodišnje i starije rodne grančice.
- Ako je rodnih pupoljaka manje, neophodno je sačuvati što više rodnih grančica tj. primeniti slabu (blagu) rezidbu. Kod stabala sa potencijalnom rodnošću manjom od 20 % ostavljaju se svi rodni pupoljci ali i izrođene grane. Ova rezidba primenjuje se i za voćke koje imaju zadovoljavajući broj rodnih pupoljaka s diferenciranim cvetnim začecima, ali je njihov broj u kruni mali.
- Ako su oba faktora visoka a porast mali, neophodna je oštra rezidba da bi voćke ojačale.
