Cilj đubrenja je postizanje visokih i stabilnih prinosa, poboljšanje kvaliteta proizvoda i podizanje nivoa plodnosti do optimalnog.
Pod optimalnim nivoom plodnosti zemljišta podrazumeva se onaj sadržaj hranljivih materija u zemljištu pri kojem se, uz ispunjenje ostalih uslova, postižu visoki i stabilni prinosi i proizvodi dobrog kvaliteta. Optimalni nivo hranljivih materija nije isti kod svih zemljišta i on zavisi od niza činilaca, a pre svih od:
- tipa zemljišta i njegovih fizičkih, hemijskih i bioloških osobina,
- klimatskih uslova,
- prirode gajenih biljaka,
- sistema đubrenja i dr.
Pod pojmom plodnosti zemljišta, u užem smislu reči, podrazumeva se njegov sadržaj pristupačnih materija za biljku.
Pristupačnost hranljivih materija može se posmatrati sa dva aspekta:
- Kao hemijska, i ona obuhvata hranljive elemente i njihove oblike koji mogu lako da se usvoje od strane biljaka.
- Fizička, koja je uslovljena pokretljivošću elemenata odnosno njihovih jona u zemljištu. Tako, ako se fosforna i kalijumova đubriva primenjuju po površini zemljišta, fosfor i kalijum neće biti pristupačni za biljke, zbog njihove slabe pokretljivost u zemljištu.
Pristupačnost hranljivih elemenata u zemljištu je od značaja za ishranu biljaka i o njoj svaki proizvođač mora da vodi računa.
Đubrenje određuju:
- Opšte stanje zemljišta tj. njegove fizičke, hemijske i biološke osobine. Sadržaj pristupačnih hranljivih materija u zemljištu u velikoj meri zavisi od njegovog opšteg stanja, pa otuda i primenjene količine đubriva, tako da će upotrebljene količine đubriva uvek biti veće na zemljištima siromašnim u hranljivim elementima.
- Klima rejona utiče na osobine zemljišta, pa otuda i na đubrenje. U sušnim rejonima je manje ispiranje hraniva i iznošenje prinosom, pa su u njima doze đubriva koje treba primeniti manje.
- Priroda gajenih biljaka ima takođe velikog uticaja na đubrenje. Tako okopavine i korenasto – krtolaste biljke dobro reaguju na đubrenje kalijumom, pa su otuda i doze kalijuma za ove biljke nešto veće.
Sve napred izneto utiče i na izbor načina primene đubriva, a oni su najčešće sledeći:
- rasturanje po celoj površini i njihovo zaoravanje,
- primena đubriva u vrste,
- primena preko lista-folijarna primena,
- primena fertirigacijom tj. zajedno sa zalivanjem.
Vreme primene đubriva podešava se prema vrsti đubriva, sistemu obrade i vrsti gajenih biljaka. Nejednako ponašanje azota, fosfora i kalijuma u zemljištu zahteva i različit način primene ovih đubriva.
Joni fosfora i kalijuma u zemljištu iz đubriva prelaze u zemljišni rastvor i brzo se vežu za čvrstu fazu zemljišta, iz koje se pod uticajem različitih faktora oslobađaju i služe kao biljna hrana. Činjenica da se fosfatni i kalijumovi joni vezuju u zemljištu omogućava unošenje fosfornih i kalijumovih đubriva znatno pre kretanja vegetacije, pa čak i na rezervu na duži vremenski period.
Azot se sasvim drugačije ponaša u zemljištu. Biljke ga pretežno usvajaju kao NO3 i NH4 jone. NH4 joni se privremeno vežu za čvrstu fazu zemljišta i procesima nitrifikacije obično prelaze u NO3 jone, koji su u zemljištu pokretljivi. Zbog ovog se vreme primene azotnih đubriva prilagođava pre svega, zahtevima biljaka i vremenskim uslovima, a fosforna i kalijumovih đubriva stanju i obezbeđenosti zemljišta u njima.
Iz tih razloga se fosforna i kalijumova đubriva unose u zemljište u osnovnoj obradi ili pred setvu. Zbog slabe pokretljivosti fosfornog i kalijumovog jona u zemljišnom profilu, fosforna i kalijumova đubriva zaoravaju se na veću dubinu (20-30 cm).
Božidar Plećaš, dipl. inž.
PSS Vršac
