Nozemoza je bolest pčela koju uzrokuju dve vrste mikrospora (vrsta gljivica koje formiraju spore) nazvane Nosema apis i Nosema ceranae.
Najčešći simptom infekcije Nosema apis je dizenterija (smeđa dijareja na češljevima i spoljašnja strana košnice). Dizenterija zapravo nije uzrokovana gljivicama, iako infekcije N. apis čine zaraženu pčelicu osetljivijom na druge sekundarne infekcije, koje kasnije uzrokuju dizenteriju.
Infekcija sa N. apis povezana je i sa prisustvom pčela koje puze oko ulaza u košnicu, ponekad sa krilima koja se drže pod čudnim uglovima. Neke pčele će imati otečene i masne tragove abdomena i u teškim slučajevima može se činiti da drhte.
Radilice koje su inficirane u mladoj dobi postaju nesposobni za proizvodnju hrane za leglo i postaju gnojni u ranoj dobi. Ovo zajedno sa smanjenom sposobnošću polaganja jaja i kratkim životnim vekom zaraženih matica uzrokuje smanjenje proizvodnje legla. To uzrokuje smanjenu snagu kolonija i može dovesti do smanjene proizvodnje meda i teških zimskih gubitaka.
Infekcije N. apis su obično najizraženije u jesen i rano proleće. To je zato što pčele često nisu u stanju da obavljaju čišćenje letova u ovo doba godine, jer je temperatura redovno nedovoljna za let. To dovodi do dizenterije u i oko košnice, što omogućava da se spore podignu u košnici i da imaju veći uticaj na koloniju. Kako se temperature opet zagrevaju, pčele mogu redovno čistiti letove, što dovodi do pada nivoa infekcije unutar kolonije, a bolest postaje nemerljiva. Simptomi će se verovatno vratiti kada uslovi ponovo pogoduju bolesti.
Dobre prakse upravljanja (kao što je držanje košnica na toplom i sunčanom položaju tokom jeseni, zime i proleća kako bi se omogućili redovni letovi čišćenja) mogu smanjiti rizik od razvoja bolesti do štetnih nivoa tokom hladnijeg dela godine.
Nosema ceranae
Za razliku od N. apis, N. ceranae je prisutan na sličnim nivoima tokom cele godine i gubici se mogu pojaviti u bilo koje doba godine. Infekcije obično rezultiraju u sporom padu odrasle populacije tokom leta i teškim zimskim gubicima. Ponekad se oko košnice vide mrtve pčele, ali to nije uvek slučaj. Infekcija N. ceranae ima sličan ukupni efekat na koloniju kao N. apis. Međutim, ponašanje, dizenterije i puzanja pčela koje je povezano sa N. apis, nije zabeleženo kod N. ceranae.
Pripremio Mast. inž. polj. Nenad Stefanović, PSSS Leskovac
