Niske temperature vazduha nisu uvek štetne za biljke. Nekada su neophodne za odvijanje određenh procesa u biljkama kao i za čuvanje plodova ili sadnica.
Zašto su niske temperature korisne za voćke i zašto je potrebno kaliti voćke podseća nas Nebojša Mladenović iz PSSS.
Uticaj niskih temperatura na voćke je neophodan i koristan i to na sledeći način:
- Čuvanje plodova – usporava se dozrevanje plodova i time omogućava duže čuvanja;
- Čuvanje sadnog materijala (0-2 ◦C) – reznice, kalem grančice, živići jagode i sadnice;
- Jarovizacija semena (stratifikovanje) – seme listopadnih voćaka može klijati i dati normalne sejance samo ako provede 15-200 dana u uslovima niske temperature (0-5 ◦C) uz prisustvo dovoljno vlage i kiseonika.
Niske temperature izazivaju razaranje endogenih fitohormonalnih inhibitora i povećanje propustljivosti semenjače za vodu i vazduh.
Kaljenje voćaka
Kaljenje voćaka predstavlja kopleks fizioloških i biohemijskih promena u toku kojih se voćke pripremaju za zimsko mirovanje i stiču otpornost prema niskim temperaturama.
Uslov za normalno proticanje kaljenja je postepeno snižavanje temperature.
Ono se vrši u dve faze: prva na temperaturi od oko 0 ◦C (0 – 6 ◦C) i druga na nižim temperaturama ≤ 0 ◦C (-3 do -5 ◦C).
Promene koje karakterišu kaljenje:
– sinteza zaštitnih supstanci, a to su uglavnom šećeri i ulja. Šećeri nastaju razlaganjem skroba i oni štite belančevine protoplazme od koagulacije
– dehidratacija ćelija – smanjuje se sadržaj slobodne, a povećava sadržaj vezane vode i povećava koncentracija ćelijskog soka
– akumuliranje endogenih inhibitora (apscisna kiselina, dormin, prunin, fenolna jedinjenja itd.). Voćke ne ulaze u zimsko mirovanje zbog niskih temperatura, već zbog stvaranja inhibitora
– odvajanje protoplazme od ćelijskih zidova i kidanje veza između ćelija
– formiranje lipoproteinske opne koja umanjuje propustljivost protoplazme.
Osnove za normalno odvijanje perioda vegetacije voćaka, odnosno cvetanje i listanje, zametanja i održavanja plodova uslovljeni su delovanjem relativno niskih temperatura (5-7 ◦C, odnosno 7,2 ◦C). Niske temperature su potrebne da bi se izvršile neophodne promene endogenih inhibitornih supstanci, odnosno, da bi se one transformisale u druge materije i nestale ili im se smanjila koncentracija.
Lisni pupoljci zahtevaju duži period izlaganja niskim temperaturama – zato voćke uglavnom cvetaju pre listanja.
Nedovoljno izlaganje relativno niskim teperaturama u toku zime ima za posledicu: osipanje cvetnih pupoljaka, neujednačeno cvetanje i listanje (listovi u vidu rozete), plodovi se zameću znatno pre listanja i otpadaju, usled ovoga se javlja nerodnost ili su prinosi znatno smanjeni a plodovi koji se održe su lošijeg kvaliteta.
Zato je u suptropskim i tropskim područjima gde su česte suviše blage zime nemoguće uspešno gajiti listopadne voćke.
Naročito su osetljive breskve
Prema potrebama za niskim temperaturama (manje od 7,2◦C) sorte breskve se mogu podeliti u četiri grupe:
- vrlo male potrebe – manje od 650 časova (za toplija područja, osetljive na niske temperature),
- male potrebe 650–850 časova,
- srednje potrebe 800–950 časova (dobre za naše uslove, rodne i otporne prema mrazu) i
- velike potrebe veće od 950 časova – (za hladnija područja).
Vrši se selekcija breskve u cilju dobijanja sorti koje će biti prilagođene za uslove toplije klime – koje će zahtevati manje časova sa niskom temperaturom u toku zime (stvorene su sorte koje traže izlaganje dejstvu relativno niskih temperatura od samo od 200 do 300 časova).
