Rizici u poljoprivrednoj proizvodnji su sastavni deo poslovanja poljoprivrednih gazdinstava i nastaju usled specifičnog karaktera poljoprivredne
proizvodnje, globalizacije i liberalizacije tržišta, tranzicionih i integracijskih procesa, klimatskih, političkih i tržišnih promena. Zato se nameće potreba uspostavljanja upravljanja rizicima na poljoprivrednim gazdinstvima.
Upravljanje rizikom je postupak predviđanja, identififikovanja i ublažavanja posledica rizika nastalog tokom proizvodnog procesa na poljoprivrednom gazdinstvu. Izvori rizika su mnogobrojni. Sa stanovišta poljoprivrednog proizvođača rizik može biti:
– rizik u pogledu veličine prinosa
– rizik u pogledu cena na tržištu poljoprivrednih proizvoda.
Ovi rizici predstavljaju sumarni rezultat dosta širih izvora rizika koji mogu biti različitog karaktera i porekla kao što su:
– klimatske promene (nestabilnost klime, poplava, suša, grad),
– cene inputa za proizvodnju,
– ekološki rizici (zagađenja vode, zemlje i vazduha, smanjivanje biodiverziteta)
– opadanje plodnosti zemljišta i njegova erozija (kao posledica intenzivnog korišćenja veštačkih đubriva i klimatskih promena)
– finansijski rizici (nesigurnost i neraspoloživost izvora finansijskih sredstava za finansiranje proizvodnje, visoke kamatne stope na kredite, neostvarivanje planiranih prihoda od proizvodnje).
Smanjivanje rizika u poljoprivrednoj proizvodnji može se izvesti na više načina, što u najvećoj meri zavisi od plodnosti zemljišta i klimatskih uslova, strukture poljoprivredne proizvodnje (prosečne veličine poseda i procenta zaposlenih u poljoprivredi, stanja mehanizacije, obučenosti radne snage), poljoprivredne politike i uloge poljoprivrede u ukupnoj privredi neke zemlje, kao i niza drugih uslova.
Metode za smanjivanje rizika kod individualnih poljoprivrednih proizvođača su:
1. Korišćenje podsticaja države za zasnivanje i unapređenje proizvodnje (podsticaji za podizanje novih zasada, zasnivanje novog stada, unapređenje infrastrukture na gazdinstvu, subvencionisanje osiguranja useva od štete, kupovina nove mehanizacije…)
2. Finansijski instrumenti (korišćenje namenskih subvencionisanih poljoprivrednih kredita, ugovaranje otkupa proizvoda pre početka proizvodnje, stvaranje mogućnosti odložene prodaje – izgradnjom hladnjača i skladišta i prodajom u trenutku visokih tržišnih cena proizvoda, prilagođavanjem asortimana zahtevima tržišta…)
3. Diverzifikacija proizvodnje na gazdinstvu (smanjuje se rizik od uticaja nepovoljnih klimatskih uslova, jer različite biljne kulture različito podnose nepovoljne klimatske uslove, ublažava se rizik od nepovoljne tražnje za pojedinim proizvodima i povoljno utiče na očuvanje plodnosti zemljišta i biodiverzitita).
4. Integrisanje primarne proizvodnje unutar ukupnog lanca hrane (snažnije proizvodno, interesno i vlasničko povezivanje poljoprivrede)
5. Udruživanje poljoprivrednika
Primenom ovih metoda u znatnoj meri se umanjuju rizici koji mogu dovesti do negativnih ekonomskih efekata u poljoprivrednoj proizvodnji poljoprivrednog gazdinstva.
Autor: Živko Stefanović dipl. inž. savetodavac za agroekonomiju
psss.rs
